Η Σαμοθράκη το 1821

Τιμή και δόξα στους "αγράμματους χωριάτες", μάρτυρες της Πατρίδας και της Ελευθερίας, του 1821. Το μήνυμα του 1821 είναι σήμερα πιο επαναστατικό απο ποτέ. Δείχνει τον δρόμο της αληθινής επανάστασης και εξέγερσης.
Μικρός φόρος τιμής για τις θυσίες το κείμενο παρακάτω. Άλλωστε κάποιες φορές, όπως έχει αναφέρει ο François Pouqueville: "Les Grecs sont étonnants dans l'adversité" οι Έλληνες είναι καταπληκτικοί στην συμφορά. 

"META το τέλος του πολέμου μεταξύ Bενετών και Τούρκων το 1479 και σύμφωνα με τη συνθήκη που υπογράφηκε τότε οι Bενετοί ...

υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα εδάφη τα οποία είχαν κυριεύσει κατά τη διάρκεια του πολέμου. Από τότε η Σαμοθράκη και ως το 1912 έμεινε στα χέρια των Τούρκων. O πληθυσμός του νησιού είχε ελαττωθεί σημαντικά και εξαιτίας της μεταφοράς των κατοίκων για τον εποικισμό της Κωνσταντινούπολης αλλά και επίσης των πειρατών και ξένων και Ελλήνων. Οι λίγοι Σαμοθρακίτες που έμειναν αποτραβήχτηκαν στο εσωτερικό του νησιού και τότε δημιουργήθηκε η Χώρα της Σαμοθράκης. H τουρκική κυβέρνηση ποτέ δεν κατόρθωσε να προστατεύσει τα νησιά από τους πειρατές αποτελεσματικά, αλλά μ’ αυτήν την έλλειψη ασφάλειας αποτράπηκε η αθρόα εγκατάσταση Τούρκων. Κανένας Τούρκος αξιωματούχος δεν δεχόταν να μείνει στη Σαμοθράκη γιατί ήξερε ότι αν εμφανιζόταν οι πειρατές βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο.

H Xώρα γύρω στο 1815 (O. Richter Bερολίνο 1822).

Εγκαταλελειμμένοι έτσι οι Σαμοθρακίτες ακόμη και από τον κατακτητή με την υποχρέωση να πληρώνουν τους ανάλογους φόρους, στράφηκαν προς τη γη τους και εκμεταλλεύτηκαν τον πλούτο της. Το αποτέλεσμα ήταν μια οικονομική άνοδος που έφερε συγχρόνως και αύξηση του πληθυσμού.

H καταστροφή

H ευημερία του νησιού των αρχών του 19ου αιώνα διακόπηκε απότομα το 1821, όταν οι Σαμοθρακίτες ξεσηκώθηκαν μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες για ν’ απαλλαγούν από τον Τούρκο κατακτητή. Μερικοί πρόκριτοι της Σαμοθράκης που είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία μόλις πληροφορήθηκαν τα γεγονότα στην Πελοπόννησο, έπεισαν τους κατοίκους του νησιού να κηρύξουν τον Απρίλιο του 1821 τους εαυτούς τους ελεύθερους και ν’ αρνηθούν να πληρώσουν τους οφειλόμενους στους Τούρκους φόρους. H τουρκική κυβέρνηση, απασχολούμενη μ’ άλλα προβλήματα, στην αρχή δεν πήρε κανένα μέτρο εναντίον του νησιού.

Σε μερικούς όμως μήνες ο τουρκικός στόλος βγήκε από τον Ελλήσποντο και την 1η Σεπτεμβρίου αποβίβασε στο νησί χίλιους ή σύμφωνα με άλλες πληροφορίες, δύο χιλιάδες άνδρες για να καταστείλουν την ανταρσία. H καταστροφή που επακολούθησε ήταν ολοκληρωτική. Oι Τούρκοι λεηλάτησαν τα πάντα, έκαψαν τα σπίτια, πήραν όλα τα "ώα και από τους κατοίκους, όσοι δεν πρόφτασαν να φύγουν προς τα βουνά ή από τη θάλασσα για να γλιτώσουν, άλλους τους έσφαξαν και άλλους, τους νεώτερους, τους πήγαν στην Κωνσταντινούπολη για να πουληθούν σκλάβοι, ενώ δώδεκα τους κρέμασαν στα κατάρτια των πλοίων για εκφοβισμό των υπολοίπων. 

Πίνακας του Auguste Vinchon

Sujet Grec moderne 
(Après le massacre de Samothrace)

H πρώτη Σεπτεμβρίου ονομάζεται από τους Σαμοθρακίτες «ημέρα του χαλασμού» και ανάμνηση της τραγικής αυτής μέρας είναι το πεντάστιχο που διασώζει ο Iων Δραγούμης:

Σήμερα είναι σκόλη, η πρωτοσταυρινιά

Πούρθαν και μας χάλασαν οι Τούρκοι τα σκυλιά

Που παίρναν τα κεφάλια κι αφήναν τα κορμιά

στην Πύλη τα πηγαίναν στον Kαπετάν Πασά

Που τσ’ έδινε μπαξίσι από δώδεκα φλουριά

 H πειρατεία

H ανασυγκρότηση του νησιού ύστερα από τη σφαγή του 1821 άργησε να έλθει. Μετά την τρομερή καταστροφή και ενώ οι διασκορπισμένοι Σαμοθρακίτες, όσοι είχαν κατορθώσει να διασωθούν, άρχισαν να επιστρέφουν στα πατρικά χώματα, μια νέα μάστιγα εμφανίσθηκε για το νησί, οι πειρατές. H πειρατεία, παλιά πληγή για τα νησιά και τις ακτές του Αιγαίου, από το 1827 παρουσιάζει μια έξαρση. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην παρουσία πολλών μικρών πλοιαρίων, τα οποία η κυβέρνηση είχε χρησιμοποιήσει κατά τη διάρκεια του αγώνα για την παρεμπόδιση του λαθρεμπορίου, τη διαφύλαξη των αποκλεισμών και την καταστροφή της εχθρικής ιδιοκτησίας. Διάφοροι, όμως, πλοίαρχοι και πλοιοκτήτες άρχισαν να παρεκτρέπονται από τον αρχικό σκοπό για τον οποίο είχαν επιστρατευθεί και συνελάμβαναν όσα πλοία συναντούσαν, όποιας εθνικότητας και αν ήταν και τα λαφυραγωγούσαν. Οι κάτοικοι της Σαμοθράκης υπέφεραν πολλά δεινά κάθε φορά που οι πειρατές αποβιβάζονταν εκεί για να κρυφτούν από τους διώκτες τους ή για να βρουν καταφύγιο από τρικυμία, επιδίδονταν στη ληστεία και πάντα έφευγαν παίρνοντας μαζί τους ότι προμήθειες έβρισκαν αφήνοντας τους νησιώτες σε απόγνωση.

Στην καταστρεπτική δράση των πειρατών έβαλε τέλος το πολεμικό ναυτικό του ελληνικού κράτους. Μεγάλη ήταν η συμβολή του Κωνσταντίνου Kανάρη, ο οποίος τελικά διέλυσε τον πειρατικό στόλο.

Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, το 1830, με το οποίο ορίστηκαν τα ελληνικά σύνορα, η Σαμοθράκη δεν περιλήφθηκε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Αυτό όμως, δεν την εμπόδισε ν’ αρχίσει να ανασυγκροτείται, ακολουθώντας τα πρότυπα των προεπαναστατικών χρόνων. Διοικητικά η Σαμοθράκη αποτελούσε μέρος του Νομού των Νήσων του Αρχιπελάγους, όσων ήταν υπό την τουρκική εξουσία. Παρ’ όλο ότι το νησί πολιτικά ανήκε στην Τουρκία, η εξάρτηση του απ’ αυτήν ήταν τεχνητή. Στην ουσία, ήταν αυτόνομο και αυτοδιοικούμενο. Οι δημογέροντες είχαν συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες, ήταν δηλαδή έφοροι, επίτροποι, αντιπροσώπευαν την κοινότητα σε κάθε περίσταση, υπέγραφαν συμφωνία με το δάσκαλο και τη δασκάλα, πλήρωναν τους μισθούς και όριζαν τους φόρους που κάθε σπιτικό έπρεπε να πληρώνει. Ένα χαρακτηριστικό της τουρκικής κυριαρχίας, ήταν ότι τα προνόμια που απολάμβαναν οι ραγιάδες ήταν αντιστρόφως ανάλογα με την οικονομική ευμάρεια του τόπου. Όσο πιο πτωχό ήταν ένα μέρος, τόσο πιο πολλές ελευθερίες απολάμβανε.

Έτσι και στη Σαμοθράκη ποτέ δεν εγκαταστάθηκαν πάνω από τρεις ώς τέσσερις τουρκικές οικογένειες και οι κάτοικοι ποτέ δεν έμαθαν τουρκικά, αντίθετα έμαθαν οι Τούρκοι ελληνικά, γιατί το σκολείο ήταν ελληνικό και εκεί φοιτούσαν όλα τα παιδιά και των δύο εθνοτήτων. 

H Σαμοθράκη έμεινε υπό την τουρκική κατοχή ώς τις 19 Οκτωβρίου 1912, ημέρα που καταλήφθηκε από τον ελληνικό στόλο.."

πηγή:Η Σαμοθράκη το 1821, της Σόφης N. Παπαγεωργίου Ιστορικού, Αφιέρωμα της Καθημερινής 4-9-1994