Με γαϊδουράκι στα Λουτρά...1959

Στη φωτογραφία Μαίρη Βερβέρη, Μαρία Τσαγκούρια επάνω στο γαϊδουράκι και η μικρότερη Ανάργυρη Βερβέρη στα Λουτρά Σαμοθράκης τον Δεκαπενταύγουστο του 1959.

Δεκαπενταύγουστος. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και μια εκκλησία αφιερωμένη στη χάρη της Δέσποινας. Στο Αρχιπέλαγος, κάθε νησί και μια Παναγιά, προστάτιδα ...

των ναυτικών και ενσάρκωση της Μητέρας των μητέρων. Στις «Παναγίες» του Αιγαίου αναβιώνει κάθε χρόνο το «Πάσχα του καλοκαιριού», ένα «χαρμόσυνο πένθος» και ένα προσκύνημα που μαγνητίζει τα πλήθη.

Και τούτη τη Μάνα, τη μια και μοναδική, γιορτάζει ο χριστιανικός κόσμος, με τη μεγαλύτερη κατάνυξη και λαμπρότητα. Το Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες πιστών, με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη, προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της Μεγαλόχαρης για να αποθέσουν τη δική τους ικεσία στη χάρη Της. 

H εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ημέρα χαρμολύπης για τον χριστιανισμό. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι έχει περάσει στη λαογραφία μας ως θρησκευτικό πανηγύρι και όχι ως πένθος, γιατί αναφερόμαστε όχι απλά στον θάνατο, αλλά στην κοίμηση και στην μετάσταση της Παναγίας.

Το όνομα της Παρθένου Μαρίας, το ιερότερο ανθρώπινο πρόσωπο της Ορθοδοξίας, συνοδεύεται από ένα μεγάλο αριθμό προσωνυμιών που της έχουν δοθεί, κυρίως όμως αποκαλείται: Παναγία, προσωνυμία της Θεοτόκου Μαρίας, από τον 3ο αιώνα ως η αγιωτέρα από όλους τους αγίους. Στον ελληνικό λαό η επωνυμία Παναγία έχει καθιερωθεί ως η συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου, η οποία συνδυάζεται πολλές φορές και με άλλες προσωνυμίες προς την Κεχαριτωμένη Βασίλισσα του Κόσμου.

Οι επωνυμίες προς τη Θεοτόκο προέρχονται από διάφορες αιτίες:

α) Από τον εικονογραφικό τύπο παραστάσεως της Παναγίας: Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλατούσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα κ.α.

β) από ιδιότητες της Παναγίας: Γιάτρισσα, Ελεούσα, Κυρία, Μεγαλόχαρη, Σωτήρα, Βοήθεια, Οδηγήτρια, Φανερωμένη κ.α.

γ) από την παλαιότητα ή την κατάσταση της εικόνας της: Μαυριώτισσα, Εσφαγμένη, Μαχαιρωμένη, Γερόντισσα κ.α.

δ) από τον θέση και τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της: Φοδελιώτισσα, Θεοσκέπαστη, Σπηλαιώτισσα, Τρυπητή, Πλατανιώτισσα, Μυρτιδιώτισσα κ.α.

ε) από θαύμα: Πορταΐτισσα, Φιδούσα κ.α.

στ) από τον τόπο προέλευσης της εικόνας της: Σουμελά, Αθηνιώτισσα, Πολίτισσα, Μελικαρού, Χρυσοκαστριώτισσα κ.α.

ζ) από την τοποθεσία όπου βρίσκεται η εκκλησία της: Θαλασσινή, Ανέμη κ.α.

η) από ιδιάζοντα χαρίσματά της: Αμπελακιώτισσα, Δαμάσια, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα, Υψηλή κ.α.

θ) από τον κτήτορα του ναού της: Λυκοδήμου, Καλιγού, Περλιγού, Στεφάνα κ.α.

ι) από το χρόνο του εορτασμού της ή από την εποχή των αγροτικών εργασιών με τις οποίες συμπίπτει η εορτή της: Φλεβαριανή, Μεσπορίτισσα, Πολυσπορίτισσα, Ακαθή (εκ του Ακάθιστου Ύμνου) κ.α.

ια) Προσωνυμίες της δίδονται επίσης, λόγω της ημερομηνίας που γιορτάζει. Έτσι στην Σίφνο, βρίσκεται η Παναγιά η Δεκαπεντούσα, (γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο), στη Σαντορίνη η Τριτιανή (γιορτάζει την τρίτη μέρα του Πάσχα), στη Σαμοθράκη η Εικοσπενταρούσσα (γιορτάζει της Μεσοπεντηκοστή).

Ιδιαίτερα γνωστά είναι επίσης τα επίθετα Μεγαλόχαρη και Φανερωμένη. Η δεύτερη προσωνυμία, αποδίδεται σε εικόνες που φανέρωσαν την ύπαρξη τους με κάποιο θαύμα. Πολλές φορές, αυτό γίνεται μέσω κάποιου οράματος, όπως η εμφάνιση της Παναγίας, στη μοναχή Πελαγία και η εν συνεχεία ανεύρεση της εικόνας της στις 30 Ιανουαρίου του 1823. 

Επίθετα της Θεοτόκου στη Σαμοθράκη

• Παναγία ἡ Εἰκοσπενταροῦσα (Σαμοθράκη, ἑορτάζει τὴν Μεσοπεντηκοστή)
• Παναγία ἡ Καμαριώτισσα (Σαμοθράκη)
• Παναγία ἡ Κουφή (Σαμοθράκη, θεραπεύει προβλήματα ἀκοῆς)
• Παναγία ἡ Ἀνέμη (Σαμοθράκη, ἐπειδὴ φυσᾷ δυνατὸς ἄνεμος στο ξωκλήσι της).

Πηγές:

http://www.nektarios.gr/