Οι Κεχαγιάδες

  O χαρακτηριστικός τύπος της Σαμοθράκης, δεν ήταν άλλος από τον κεχαγιά [1], τον κτηνοτρόφο που καλλιεργούσε τα κτήματα του και διατηρούσε τα κοπάδια του συνήθως στα βουνά της περιοχής του. Στην φωτογραφία απεικονίζεται ο "κεχαγιάς" Κυριάκος Μαλτέζος το 1971. Η συγκεκριμένη φωτογραφία είχε αναρτηθεί παλαιότερα στο ιστολόγιο ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΛΙΑ ΑΛΕΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ.
  Σε όλα τα νησιά η αντρική φορεσιά είναι ίδια με μικρές παραλλαγές. Πρόκειται για την φορεσιά τύπου ΒΡΑΚΑ. Χαρακτηρίζεται ως Ιστορικό ένδυμα γιατί φορέθηκε από τους αγωνιστές των νησιών μας. Παρακάτω θα βρείτε μια
περιγραφή της παραδοσιακής ενδυμασίας του "κεχαγιά".

Η ανδρική παραδοσιακή ενδυμασία της Σαμοθράκης ‘’τα κιαχαγιάδικα’’ είναι η τυπική νησιώτικη βράκα.

Κεχαγιάδες στη Χώρα Σαμοθράκη,
με τον χαρακτηριστικό γκντούρ'

Τα κομμάτια της φορεσιάς είναι:

•Η βράκα (μαύρο χρώμα, δίμιτο)

•Το πουκάμισο χωρίς γιακά, άσπρο βαμβακερό με μπλε ρίγες το καθημερινό και λευκό μεταξωτό ή μεταξοβάμβακο το γαμπριάτικο. Το χειμώνα αντικαθίσταται από τη μαύρη μάλλινη πλεχτή φανέλα

•Το γιλέκο, τσόχινο μπλε σκούρο ή μαύρο κεντημένο από τους Τερζήδες με γαϊτάνια μαύρα

•Το ζωνάρι, μεταξωτό αγοραστό το επίσημο γαμπριάτικο και μαύρο μάλλινο υφαντό το καθημερινό

•Ο αμπάς, μακρυμάνικος επενδύτης στο ίδιο ύφος με το γιλέκο

•Τα καλτσούνια, οι μάλλινες κάλτσες

•Στα πόδια φορούσαν τα γεμενιά, παπούτσια μαύρα όπως τα σημερινά παντοφλέ και τις καθημερινές τα τσερβούλια (γουρουνοτσάρουχα)

•Στο κεφάλι φορούσαν τον σκούφο, μαύρος γούνινος με προέλευση από τη Ρωσία, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας φορούσαν επίσης και το κόκκινο φέσι.

Η ανδρική φορεσιά εξακολουθούσε να φοριέται από τους ηλικιωμένους κατοίκους μέχρι τη δεκαετία του 1990. (πηγή)
Από την Καθημερινή παραθέτουμε τμήμα άρθρου του Αντώνη Ιορδάνουγλου όπου δίνει μια εμπεριστατωμένη περιγραφή των κεχαγιάδων της Σαμοθράκης.
[...]

  Το νότιο κομμάτι της Σαμοθράκης είναι πιο μαλακό, πιο ήπιο. Μεγάλα χωράφια κατηφορίζουν με γλυκιές καμπύλες ως το νερό, ο Σάος πίσω φαίνεται μακρινός, μια πέτρινη πυραμίδα γεμάτη κοφτερές αιχμές. «Ας δούμε τη χώρα των νοτίων, ας δούμε τους κεχαγιάδες», σκέφτομαι. Στη Σαμοθράκη, κεχαγιάδες είναι οι κτηνοτρόφοι (όχι απαραίτητα βοσκοί: οι βοσκοί μπορεί να είναι υπάλληλοι). Η παραδοσιακή κτηνοτροφία εδώ είναι πολύ μπλεγμένη υπόθεση. Κατ’ αρχήν είναι ο αριθμός των ζώων. «Κανείς δεν ξέρει πόσα ακριβώς είναι!», μου εκμυστηρεύεται ο δήμαρχος. «Τα υπολογίζουμε γύρω στα 50.000 γιδοπρόβατα».

Χαρακτηριστικός τύπος Σαμοθρακιώτη βοσκού (κεχαγιά).

  Οι κεχαγιάδες της Σαμοθράκης βόσκουν κάπως ιδιόμορφα τα ζώα τους. Δεν τα βόσκουν καθόλου! «Αποφεύγουν να πάνε για βοσκή, για να ασχολούνται με άλλες γεωργικές εργασίες», δηλώνει ο δήμαρχος σχολιάζοντας ότι αυτό προκύπτει και από το εντελώς ιδιόμορφο ιδιοκτησιακό καθεστώς της γης εδώ. Οι εκτάσεις στο νησί είναι ιδιωτικές –εκτός από το δημόσιο δάσος Μαρτίνη– αλλά αδιανέμητες. Υπάρχει ο θεσμός «κεφάλι - μαντρί». Τι είναι αυτό; «Είναι η μονάδα μέτρησης της έκτασης, η οποία αναλογεί σε 100 ελεύθερα αιγοπρόβατα». Φυσικά, άλλη έκταση έχει ένα «κεφάλι - μαντρί» στον κάμπο, άλλη στο βουνό, άλλη στην πλαγιά. Ως σήμερα γίνονται συμβόλαια (κυρίως βόρεια) με τη μονάδα κεφάλι - μαντρί…

Γεώργιος Στεργίου[2] 1920. Κεχαγιάς
 και γενάρχης της μουσικής
κομπανίας Στεργίου.

  Δύσκολη η δουλειά του κεχαγιά... Τα ανεξέλεγκτα κοπάδια δεν την κάνουν πιο εύκολη. «Αν πω σε κάποιον να γίνει βοσκός είναι σαν να τον καταριέμαι», μου λέει ο κεχαγιάς Θανάσης Σταφυλάς στα Αλώνια, τελειώνοντας –ιδρωμένος και με την τραγίλα πηγμένη στο γένι του– το άρμεγμα. Μου μιλάει οργισμένος για τη χαμηλή τιμή των ζώων. Δύσκολη ζωή. Θέλει κότσια και πόδια. «Ο κεχαγιάς πρέπει να μην καπνίζει και να μην πίνει για να ’χει αντοχή στο βουνό», μου είπε ο κυρ Μιχάλης Γλίνης. Μετά, μας έδειξε πώς πιάνει, μαζί με τον εκπαιδευμένο του σκύλο και το φοβερό του γκντούρ’ (τη δίμετρη γκλίτσα από ξύλο μέλιου), τα ατίθασα γίδια. Φοβερή τεχνική! Εμαθα πως όταν στη Δαδιά, στον Εβρο, ήθελαν να μαζέψουν κάτι ζαρκάδια έφεραν Σαμοθρακίτες κεχαγιάδες με τα σκυλιά τους να κάνουν τη δουλειά.

  Αργότερα το σούρουπο θα δούμε τους κεχαγιάδες να παραδίδουν το φρέσκο αρμεγμένο γάλα τους στο ένα και μοναδικό τυροκομείο του νησιού, στον Ξηροπόταμο. Βροντερά ντιζελοκίνητα αγροτικά έρχονται κάθε λεπτό, αξύριστοι νέοι άνθρωποι, κουρασμένοι αλλά γελαστοί, ξεφορτώνουν τους μεγάλους πλαστικούς κάδους, τους ζυγίζουν, τους αδειάζουν στην παγολεκάνη, ο κυρ Γιάννης Νάκας, τυροκόμος από τα Τζουμέρκα, καταγράφει τις ποσότητες και υπογράφει στα μπλοκάκια των κεχαγιάδων. «Μαζώνουμε κάπου δύο τόνους τη μέρα», μου λέει.
[...]

[1]κεχαγιάς, (ο) ουσ. οικονόμος μεγάλης οικογένειας. || επίτροπος, τοποτηρητής του σουλτάνου, του βεζίρη ή άλλων μεγιστάνων.

 kâhya = κεχαγιάς, οικονόμος.

To επάγγελμα του κεχαγιά, προέρχεται από την τούρκικη λέξη kâhya που αρχικά σήμαινε τον αξιωματούχο του Οθωμανικού κράτους.

H λέξη απαντάται στην βιβλιογραφία με πολλές σημασίες: του επιμελητή, φροντιστή, οικονόμου, επιστάτη, επίτροπου, αντιπρόσωπου, διαχειριστή. Κατά τόπους η λέξη προσέλαβε και άλλες σημασίες.

Στη Θράκη κεχαγιάς λεγόταν ο κλητήρας της Δημογεροντίας, ο διαλαλών τις αποφάσεις αυτής ή ο αρχιποιμένας, ο όποιος φρόντιζε για την διατροφή των άλλων ποιμένων του συνεταιρισμού και την διάθεση των προϊόντων. Στην Μάνη λεγόταν κεχαγιάς ο μεταξύ συνεταιρισθέντων ποιμένων τυροκόμος της εβδομάδος κλπ. Στην Τρίγλια, κεχαγιά ονόμαζαν κάποιον που ήταν σε μια δουλειά προϊστάμενος, επιμελητής, οικονόμος, φροντιστής, επιστάτης κ.α.

[2]Γενάρχης της μουσικής κομπανίας Στεργίου ο Γιώργης Στεργίου που γεννήθηκε το 1879 στη Κερασιά Σαμοθράκης. Το κύριο επάγγελμα του ήταν κρεοπώλης, αλλά έπαιζε πολύ καλό βιολί. Στην αρχή έμαθε λύρα από τον θείο του Γιάννη Κορδώνια, αδερφό της μάνας του. Στις αρχές του 20ου αιώνα παίρνει βιολί και ακούει καλούς βιολιτζήδες που έρχονται και παίζουν περιστασιακά στη Σαμοθράκη από τα γύρω νησιά, Λήμνο, Ίμβρο, Τένεδο. Δραστηριοποιείται από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και το 1940, με έδρα τη Χώρα Σαμοθράκης. [..]

(περισσότερες πηροφορίες στο βιβλίο ΜΠΑΛΟΣ ΣΤΗ ΣΑΜΟΘΡΆΚΗ της Παναγιώτας Ε. Τηγανούρια, σελ.467-470).

Πηγή
Παραδοσιακές Φορεσιές Σαμοθράκης
ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΛΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ - Κεχαγιάς στην Σαμοθράκη
Καθημερινή ΕΠΤΑ-ΗΜΕΡΕΣ-ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ
ΜΠΑΛΟΣ ΣΤΗ ΣΑΜΟΘΡΆΚΗ της Παναγιώτας Ε. Τηγανούρια