Χώρα Σαμοθράκης...Πανόραμα και Κάστρο το 1893

  Οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην παρούσα ανάρτηση έχουν ληφθεί λίγους μήνες μετά (Ιούνιος 1893) τον σεισμό που έπληξε την νήσο της Σαμοθράκης.

  Ως γνωστόν, στις 28 Ιανουαρίου (9 Φεβρουαρίου) του 1893 ισχυρός σεισμός (Μ=6,8) έπληξε τη Σαμοθράκη. 1 άνθρωπος σκοτώθηκε και 10-20 τραυματίστηκαν. Στην Χώρα της
Σαμοθράκης υπέστησαν βλάβες 350 έως 550 κτίρια (τα 52 καταστράφηκαν). Ο σεισμός έπληξε με μικρότερη ένταση την Αδριανούπολη, την Ίμβρο και το Άγιο Όρος, προκαλώντας βλάβες σε κτίρια και εκκλησίες. Ακολούθησαν μετασεισμοί για 15 ημέρες περίπου.

  Η πρώτη φωτογραφία απεικονίζει μια άποψη της Χώρας (ΒΑ μαχαλάς) και του κάστρου της.

Στη φωτογραφία καταγράφονται πληροφορίες τόσο για την αρχιτεκτονική της Χώρας αλλά και για τους κατοίκους της εποχής. Συγκεκριμένα εδώ βλέπουμε δύο άνδρες και έναν νεανία επάνω σε μια ¨αέτσα". Οι άνδρες φορούν την τυπική ανδρική φορεσιά της Σαμοθράκης "τα κιαχαγιάδικα" (τυπική νησιώτικη βράκα). Η στενή ανηφορική οδός χωρίς καλντερίμι οδηγεί στο κάστρο (Πύργος ή Καστέλι).

  Η δεύτερη φωτογραφία απεικονίζει νεανία με γυναίκα, επάνω σε μια ¨αέτσα". Διακρίνει κανείς τον μαρμάρινο κύλινδρο με τον οποίο γινόταν η ετήσια φθινοπωρινή συντήρηση του δώματος. H διάστρωσης του δώματος γινόταν με φύκια σε πάχος 15 εκ., με άλλο τόσο πηλό από πάνω τους καιστεγανωτικά στρώση αργιλικού χώματος. Ο δε σκύλος φωτογραφίζεται με την πλάτη στο φακό... Αριστερά "αϊτσένια" πετρόκτιστη οικία με θυρεό (Σταυρός) πάνω από την εξώθυρα. Στο βάθος το κάστρο.

Φωτογραφία 2.

  Τέλος η τρίτη φωτογραφία απεικονίζει πανόραμα της Χώρας Σαμοθράκης που έχει ληφθεί από το κάστρο. Διακρίνεται ο Ι.Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Παρατηρούμε δε και ότι έχουν ήδη κτιστεί και τα πρώτα κεραμοσκεπή κτίρια πέραν των παραδοσιακών τύπων των ¨αιτσένιων" σπιτιών.

Φωτογραφία 3.

  Παρακάτω ακολουθεί η περιγραφή της Χώρας από τον Αναστ, Χρηστομάνου που επισκέφθηκε το νησί της Σαμοθράκης στις 4/16 Φεβρουαρίου του 1893, αμέσως μετά τον καταστρεπτικό σεισμό που έπληξε το νησί.

"...'Από της Καμαριωτίσσης άγει ατραπός παρακολουθούσα τήν παραλίαν μέχρι των εκβολών του ρύακος Κατσάμβα, όστις αναβλύζει επί του όρους Βρεχού και διασχίζει, ρέων προς Βορράν την κωμόπολιν της Σαμοθράκης (Χώραν), ην και υδρεύει. Έτερα δε ατραπός διερχόμενη δι'ήπίως ανυψούμενων λόφων έκ τραχείτου πλήρους κρυστάλλων, σανιδίνου και όλιγοκλάστου άστρίου, αποτελούντων το από των προπόδων των υψηλών ορέων μέχρι της παραλίας κυκλούν όλόκληρον την νήσον πλην του ΝΔ μέρους πρόχωμα, άγει προς τήν υψηλοτέραν συνοικίαν της Σαμοθράκης ού μακράν τών πηγών του ρύακος Κατσάμβα και αποκαλύπτει τήν θαυμασμού άξίαν γεωργικήν έπιμέλειαν τών κατοίκων, διότι ούτε σπιθαμή του καρποφόρου τούτου εδάφους υπάρχει ακαλλιέργητος. Καλλιεργείται δε ένταύθα δι' άροτήρων βοών σίτος και κριθή, ενώ εις τα ενδότερα της νήσου καλλιεργούνται καρποφόρα δένδρα, όλίγαι άμπελοι και ωραία δάση. Προ της κωμοπόλεως και ολίγον (1/4 ώρας) προ του όρους Βρεχού απολήγει εις κορυφήν ή σειρά τών λόφων του προχώματος, ήτις επιστέφεται δια παραδόξως άνορθουμένων στηλοειδών βράχων έκ κιτρινωπού τραχείτου και καλείται Τούργλο ή Τουργλί. Μεταξύ της κορυφής ταύτης και της άνατολικωτερας και ύψηλοτέρας (800 ποδών) του όρους Βρεχού άναβλύζουσιν αι πηγαί του Κατσάμβα. 'Από του σημείου τούτου φαίνεται ή κωμόπολις της Σαμοθράκης επί τών απότομων υπωρειών αμφοτέρων των ορέων τούτων άφ ενός, άφ' ετέρου δε και επί των υπωρειών του όρους Άγ. Γεωργίου και εκατέρωθεν των οχθών του Κατσάμβα άμφιθεατρικώς έκτεινομένη. Τό γραφικώτατον πανόραμα υπενθυμίζει τήν πόλιν της Σύρου. Οι 600 περίπου ως επί τό πλείστον μονώροφοι και ισόγειοι οικίσκοι ποικίλων χρωμάτων, χιονοσκεπείς εισέτι έκ του πρό τίνων ήμερων χειμώνος, με τα άνακλώντα τό υπέρυθρον φώς τών άκτίνων του δύοντος ηλίου παράθυρα, φαίνονται ώσεί έκτισμένοι ό εις επί του άλλου εις πολλαπλές όριζοντίας σειράς. Όλίγαι στεναί και λίαν κατωφερείς οδοί. ώς οί διά- ομοι τών αμφιθεάτρων, άγουσιν έκ τών υψηλότερων οικιών εις τάς εις τό βάθος της κοιλάδος εύρισκομένας, άφ' ετέρου δε συγκοινωνούσιν αι οικίαι, ώς τα της αυτής όριζοντίας σειράς εδώλια τών αμφιθεάτρων, δι' ημικυκλικών και συγκεντρικών οριζοντίων οδών. Απέναντι του Τουργλού εις τό κέντρον του ανατολικού μαχαλά του Άγ. Νικολάου κείται ή διώροφος κυανοβαφής οικία μετ’ έξώστου του Δημάρχου, ολίγον δε ύψηλότερον παρά τό ρεύμα το λιθόκτιστον αλληλοδιδακτικών σχολείον, ένθα ό δημοφιλής διδάσκαλος Χρήστος Ρηγόπουλος μοί επέδειξε τα πτωχικά, άλλ' ούχ ήττον έν παραδειγματική τάξει διατελούντα και δια χαρτών και πινάκων κεκοσμημένα δωμάτια τών παραδόσεων.

  'Εντεύθεν καθοράται άπασα η κοιλάς του Κατσάμβα, όστις κάτωθεν της πόλεως, προς Δ, αρδεύει τους κλιμακηδόν τοποθετημένους κήπους τών κατοίκων. Την κοιλάδα ταύτην αποκλείει πελώριος βράχος, ακριβώς εις τους πρόποδας του ορούς Άγ. Γεωργίου. Σήμερον υπάρχει έπ' αυτού ναίσκος, εις ον ανέρχεται τις ένδοθεν δια λελαξευμένων βαθμίδων. Ό βράχος ούτος συνίσταται έκ νουμουλιθικού ασβεστόλιθου μέλανος και καλείται ώς έκ του κανονικού αυτού κυλινδρικού η ώσεί κολούρου κώνου σχήματος «Πύργος ή Καστέλι», φαίνεται δε νά ήτο φρούριον κατά την αρχαιότητα και ν' άπετέλει μετά του Βρεχού την φυσικήν όχύρωσίν της πόλεως. Πέραν δε του Πύργου εκτείνονται οι αγροί μέχρι της θαλάσσης, ένθα επί των βορείων προπόδων της ράχεως του Άγ. Γεωργίου ύπάρχουσι τά ερείπια της υπό των αυστριακών αρχαιολόγων άνασκαφείσης αρχαίας Σαμοθράκης, νυν δέ Παλαιοπόλεως ένταύθα εύρηται όμοιος τις Πύργος, Καστέλι Γενοβέζων καλούμενος, και ούτος μονόλιθος εκ νουμουλιθικοϋ ασβεστόλιθου ώς έν τη Χώρα.

  Έν τών μάλλον ενδιαφερόντων σημείων της νήσου είναι ό Βρεχός, επί τών προπόδων του οποίου και του Τουργλού έκτίσθη ό έτερος νοτιοδυτικός μαχαλάς της Σαμοθράκης, ό επί της δυτικής όχθης του ρεύματος του Κατσάμβα. Αί κλιτύες και αι υπώρειαι αυτού είσι κεκαλυμμέναι υπό άποσαθρωμάτων τραχείτου, ών ή άποσάθρωσις δεν έφθασεν εισέτι τόν βαθμον της εις καρποφόρον χουν μετατροπής ώς έκ τούτου ούτε ίχνος βλαστήσεως διακρίνεται έπ' αυτών...."

Πηγές
Η ΝΗΣΟΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ και Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ 28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ (9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ) 1893» ΥΠΟ ΑΝΑΣΤ.Κ. ΧΡΗΣΤΟΜΑΝΟΥ [Απόσπασμα εκ της Επετηρίδος του Παρνασσού], εν Αθήναις εκ του τυπογραφείου της Εστίας 1899.
Οι Φωτογραφίες από το iDAI.images/Arachne έχουν επεξεργασθεί.